- बिजय पौडेल
तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी ( एमाले)को पाचौं महाधिवेशन २०४९ साल माघ १४–२० मा काठमाडौंमा सम्पन्न भयो जसले नेपाली क्रान्तिको मौलिक कार्यक्रमका रूपमा जनताको बहुदलीय जनवादको कार्यक्रम पारित गयो । खास गरी जनता को बहुदलीय जनवाद कार्यनीति, संगठनात्मक प्रस्ताव, विधान, कृषि क्रान्तिको कार्यक्रम, विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलन र जाति, भाषा सम्बन्धी नीति जस्ता दस्तावेजहरू पारित गरिए । यो महाधिवेशनले अध्यक्ष मा मनमोहन अधिकारी र महासचिवमा मदन भण्डारीलाई अगाडि सार्यो । यो महाधिवेशन ले नेपाली क्रान्तिका निम्ति निम्न नीति कार्यक्रम प्रस्ताव गरी पारित गर्यो।
१ संविधानको सर्वोच्चता,
२. बहुलवादी खुला समाज,
३. शक्ति पृथकीकरणको सिद्धान्त,
४. मानवअधिकारको रक्षा,
५. बहुदलीय प्रतिस्पर्धाको प्रणाली,
६. अवधिक निर्वाचन,
७. बहुमतको सरकार र अल्पमतको विपक्ष,
८. कानुनको शासन,
९. जनताको जनवादी व्यवस्थाको सुदृढीकरण,
१०. विदेशी पुँजी र प्रविधिको लगानी, संरक्षण र उपयोग,
११. क्षतिपूर्ति,
१२. विदेश नीति,
१३. नेतृत्व र अधिनायकत्व,
१४. जनताको बहुदलीय जनवाद।
मौलिकता को रुपमा विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनको नेपाली धर्ती भित्र नयाँ प्रयोगको सुरुवात गर्यो ।
कमरेड मदन भण्डारीको हत्या भएश्चात यो विचार जनता माझ लोकप्रिय बन्दै गयो र कमरेड मनमोहन अधिकारी को अल्पमतको सरकार बनेपछि मात्र व्यावहारिकता पायो ।
यो विचार २०५४ माघमा छैटौं महाधिवेशन नेपालगन्ज मा सम्पन्न भयो जसले माधवकुमार नेपाललाई महासचिव निर्वाचित गर्यो र थप सिर्जनशिल हुँदै आफूलाई समृद्ध बनाउँदै लग्यो । सातौं महाधिवेशन २०५९ माघ मा जनकपुरमा भयो यो महाधिवेशन ले ज ब ज कै आडमा आन्दोलनरत माओवादी लाइ शान्ति प्रक्रिया र सामन्तवादी सोच भएको कांग्रेस लाइ लोकतान्त्रिक वाटोमा हिडन महत्वपूर्ण योगदान दियो । २०६४ मा भएको पहिलो संविधानसभा निर्वाचनमा पार्टी ले तेस्रो स्थान हासिल गरेपछि २०६५ बैसाख १ गते तत्कालीन महासचिव माधवकुमार नेपाल ले १४ वर्ष पछि नेतृत्व छोडेसंगै २०६५ फागुन ५- १४ सम्म चलेको बुटवल नगरपालिका आठौ महाधिवसनबाट एक तह आफूलाई विकास गरायो र झलनाथ खनाललाई अध्यक्ष मा निर्वाचन गर्यो त्यो बेला सातौं महाधिवेशन ले अंगिकार गरेको योजना सफल प्रयोगको रुपमा स्थापित भयो र गणतन्त्र स्थापना गर्ने बाटो खुल्यो ।
२०७१ असार १९ देखि साउन १ सम्म काठमाडौं मा नवौ महाधिवेशन ले यो विचारमा मात्र सीमित राखेन माक्सवाद लेनिनवादको नेपाली संस्करण को रुपमा उभ्यादै सिद्धान्त को रुपमा विकास गर्यो । विश्व कम्युनिष्ट आन्दोलनमा यो आफैमा एक महत्वपूर्ण प्रयोग र उपलब्धि हो ।
महाधिवेशले अध्यक्ष मा केपी शर्मा ओली लाई निर्वाचित गर्यो ।
यही महाधिवेशन जनताको बहुदलीय जनवाद सिद्धान्त को रुपमा विकास भएको हुँदा एतिहासिक महाधिवेशन को रुपमा चिनिन्छ गरिन्छ ।
अब प्रश्न उठछ
मैले बुझेको न्यूनतम नीति कार्यक्रम वा कार्यदिशा परिमार्जन र संशोधन हुन सक्छ
तर सिद्धान्त को रूपमा ग्रहण गरेको विचार र रणनीति परिमार्जन थाती राखी पछि टुंग्यानुपर्ने विषय हुनै सक्दैन
। फरक विचारलाई आफ्नो सिद्धान्त ल्याई सहमत गरी एकता गर्ने हो तर एकताको नाममा फरक विचार सित सम्झौता र संशोधन गर्ने काम गर्दैन । विश्व कम्युनिष्ट आन्दोलनमा यो कहिपनी छैन ।
तर आज हामी यी कुरको जवाफ माग्दै छौं ।१, जनताको बहुदलीय जनवाद सैद्धान्तिक रूपमा समृद्ध हुँदै गरेको अवस्था मा पार्टी एकताको नाममा सिद्धान्त नै थाती राखेर महाधिवेशनले टुंगो लगाउने भनेर हत्या कसले गर्यो ?
२ , सैद्धान्तिक रुपमा सर्वसम्मत आएको जनताको बहुदलीय जनवाद पार्टी एकताको नाममा थाती राखी हत्या गरिरहँदा चु नबो ल्ने को ?
के जनता को बहुदलीय जनवाद सैद्धान्तिक रुपमा ग्रहण गर्नु नै गलत थियो ?
कमरेड केपी ओली र कमरेड माधव नेपाल समुह दुवैले ज ब ज का पक्ष धरहरुलाई यसको जवाफ दिनै पर्छ ?
जनताले यसको उत्तर मागेका छन् ?
